Żyrafa

Żyrafa

Żyrafa afrykański ssak parzystokopytny z rodziny żyrafowatych, najwyższe zwierzę lądowe i największy z przeżuwaczy żyjących w czasach nowożytnych. Jego epitet gatunkowy odnosi się do przypominającego wielbłąda wyglądu i łat na futrze, właściwych lampartowi (leopardowi, Panthera pardus). Gatunek ten wyróżnia się bardzo długą szyją, osiąga 5-6 m wysokości i masę (średnio) 1600 kg w przypadku samców i 830 kg w przypadku samic. Jego najbliższym żyjącym krewnym jest okapi (rodzina Giraffidae liczy na początku XXI w. tylko te dwa gatunki). Bazując na wzorze ubarwienia wyróżnia się 9 podgatunków.

Żyrafy występują od Czadu na północy do RPA na południu, oraz od Nigru na zachodzie do Somalii na wschodzie. Zasięg występowania żyrafy jest nieciągły, a niektóre populacje izolowane od siebie. Zwierzę zasiedla zazwyczaj sawanny, tereny trawiaste i otwarte lesiste. Główne źródło pożywienia żyrafy to liście akacji, rosnące na wysokości niedostępnej dla większości roślinożerców. Na żyrafy polują lwy. Młode padają też ofiarami lampartów, hien cętkowanych i likaonów. Osobniki dorosłe nie tworzą silnych więzi społecznych, choć gromadzą się w luźnych grupkach, gdy przemieszczają się w tym samym kierunku. Samce tworzą hierarchię społeczną ustanawianą poprzez necking, czyli walkę na uderzenia szyjami. Dominujący samiec zdobywa dostęp do płci przeciwnej, jednakże nie bierze udziału w wychowywaniu potomstwa.

Żyrafa jest jednym z dwóch, obok okapi, współcześnie żyjących gatunków z rodziny żyrafowatych. Niegdyś rodzina ta była reprezentowana przez większą liczbę gatunków, choć w porównaniu z innymi kopytnymi, zawsze była uboższa w gatunki Opisano ponad 10 rodzajów kopalnych. Najbliższymi krewnymi tej rodziny były także wymarłe Climacoceratidae. Razem z rodziną Antilocapridae (której jedynym przetrwałym przedstawicielem jest widłoróg) należą do nadrodziny Giraffoidea. Rodzina Palaeomerycidae wyodrębniła się 20-23 miliony lat temu (miocen), a wymarła 8 milionów lat temu. Z Palaeomerycidae z Europy południowo-środkowej wyewoluowali przodkowie obecnych żyraf. Między 14,3 a 25 milionów lat temu datuje się fauna, do której należał Canthumeryx sirtensis należacy do Canthumerycidae, nazywany najstarszym przodkiem GiraffinaeNiektóre dawne żyrafowate cechowały się masywnymi ciałami, jak Sivatherium. Inne, jak Giraffokeryx i Palaeotragus (prawdopodobny przodek okapi) z podrodziny Palaeotraginae powstałej 12-15 milionów lat temu, Samotherium i Bohlinia, były bardziej smukłe. Zmiana klimatu pozwoliła rodzajowi Bohlinia zasiedlić Chiny i północne Indie. Tam właśnie wyewoluował przodek rodzaju Giraffa. Do Afryki jego pierwsi przedstawiciele dotarli około 7 milionów lat temu. Kolejne zmiany klimatyczne spowodowały wymarcie żyrafowatych w Azji, podczas gdy te zamieszkujące kontynent afrykański przetrwały, a nawet uległy radiacji w kilka nowych gatunków. Gatunek G. camelopardalis powstał około miliona lat temu na wschodzie Afryki, w plejstocenie Część biologów sugeruje, że dzisiejsza żyrafa pochodzi od Giraffa jumae. Inni odpowiedniejszego kandydata na przodka upatrują w Giraffa gracilis Za główny czynnik powodujący ewolucję żyraf uważa się zmianę środowiska polegającą na zastąpieniu rozległych lasów przez zespoły roślinne cechujące się rzadszym zadrzewieniem i większą otwartością. Proces ten zaczął się 8 milionów lat temu. Niektórzy badacze postawili hipotezę, że nowe siedlisko z odmienną dietą, obejmującą akację, wystawiło przodków żyrafy na działanie toksyn, które spowodowały częstsze mutacje i w efekcie wyższe tempo ewolucji.

Czaszka i osieki 

Osobniki obu płci mają na głowie wydatne struktury przypominające rogi zwane ossikonami lub guzami czaszkowymi, zbudowane ze skostniałej chrząstki pokrytej skórą. Łączą się z kośćmi ciemieniowymi. W zależności od podgatunku jest ich od 2 do 5. Unaczynione, odgrywać mogą ważną rolę w termoregulacji[. Samce wykorzystują je do walk pomiędzy sobą, natomiast nie stwierdzono, by służyły do obrony przed drapieżnikami. Za to służą również do poszturchiwania samic przez samce w czasie godów. Wygląd pozwala na wiarygodne rozróżnienie płci zwierzęcia: wyrostki u samic lub młodych są cienkie i zakończone pędzelkowatymi kępami włosów. Natomiast u dorosłych samców kończą się guzkowato i stają się łyse. Poza tym wyrostek pośrodkowy, bardziej wydatny u samców, sterczy z przodu czaszki. Samce gromadzą depozyty zawierające wapń tworzące guzy na czaszkach ze starzeniem się. Masę czaszki zmniejszają liczne zatoki:70. Jednak wraz ze starzeniem się czaszki samców stają się coraz cięższe i bardziej pałkowate, co pozwala im osiągnąć przewagę w walce. Okresowo skóra pokrywająca guzy czaszkowe może mieć wytarte owłosienie, a nawet być starta do kości. Postulowane jest podobieństwo ossikonów i zawiązków poroża i rogów u pierwotnych kopytnych.